Hai 82 anos o dirixente do Partido Galeguista Alexandre Bóveda era fusilado no monte da Caeira (Poio). Un tribunal militar condenárao a morte após un xuízo sumarísimo dos que resgatamos as palabras do mártir galego.
O Mestre Magariños foi discípulo de Chané. Compuxo decenas de pezas e nunca percebeu nada por elas. Nos derradeiros anos da súa vida traballou como caixeiro no cinema Mahía de Brión e hoxe a Escola Municipal de Música de Brión leva incorporado o seu nome na denominación oficial: Escola Municipal de Música Magariños.
Durante o mes de agosto Galiza homenaxea nas rúas as persoas represaliadas pola ditadura franquista. Os actos xiran ao redor do 17 de agosto, aniversario do asasinato de Alexandre Bóveda e Día da Galiza Mártir. Da Coruña a Poio asociacións, concellos e forzas políticas reúnense para lembrar quen loitou contra a ditadura e defendeu a liberdade.
Que as institucións públicas galegas honren a memoria de Alexandre Bóveda e das vítimas da ditadura cada 17 de agosto. Que o Estado anule as sentenzas de morte ditadas por razóns políticas, ideolóxicas ou de crenzas. Iso é o que pide unha proposición non de lei que leva a asinatura do parlamentar do BNG Luís Bará e que se acaba de rexistar no Parlamento da Galiza.
Un dos obxectivos da familia, segundo o responsábel da inmobiliaria santanderina á que encargaron a venda das Torres, sempre foi “desfacerse dun inmoble cuxos gastos de mantemento o fan insufragábel”. Esa “insufragábel” cantidade –máis xuros– reclamaríana os Franco ás arcas públicas de prosperar a demanda para restituír a súa posesión ao Estado Español, pese a que expertos cuestionan a calidade e o respecto á legalidade de moitas das obras que alí realizaron ao longo dos anos. Eis un extracto da reportaxe publicada no número 358 do semanario en papel Sermos Galiza.
É unha desas pequenas xoias que aparecen de cando en vez. As xeografías da loita de clases, as formas de organización do movemento obreiro, o proceso de toma de conciencia das maiorías sociais, a situación de vida dos sectores subalternos, as relacións de poder e a correlación de forzas na Galiza republicana ou mesmo un exemplo refinado de agit prop empresarial. Estamos diante de Psiquiatría, corrupción e loita de clases: A folga do manicomio de Conxo en 1933.
Mentres o pai, o xeneral Xoán Aranguren Roldán, mantivo a fidelidade até o final ao Goberno lexítimo para rematar fusilado na cidade de Barcelona tras a entrada das tropas fascistas, o fillo, o tenente Xoán Aranguren Ponte, atemorizaba a retagarda franquista perseguindo demócratas e mallando nas xentes de ben. Recuperamos a traxectoria de Aranguren Ponte, responsábel do operativo do terror franquista en Ribadeo e nos seus concellos limítrofes.
É unha expresión da oposición galega a política centralizadora do Goberno do Estado. Exemplifica a vinculación histórica entre a cuestión nacional e social evidente ao longo de todo o século XIX e tamén do XX. Significa, tamén, como aquelas posicións máis avanzadas no social teñen o seu correlato nunha alternativa de vangarda no nacional. Estamos, á fin, diante dunha das múltiples manifestacións da rebeldía galega coa reivindicación nacional como bandeira.
Bebel xogaba no Deportivo e France era boxeador e ciclista. Os dous foron asasinados polos franquistas no Campo da Rata da Coruña. Tamén foi asasinado días despois o seu irmán pequeno, Jaurés. O 17 de agosto, en Guitiriz, terá lugar o II Memorial 'Irmáns da Lexía' para lembrar os tres antifascistas.
Estamos diante dunha cartografía que é fiel reflexo do proxecto político do rei Fernando e da raíña Sancha, onde Galiza ocupa un papel reitor e hexemónico no ámbito do espazo cristián peninsular. Elaborado por volta de 1047 e coñecido como o mapa da raíña Sancha e do rei Fernando, fai parte da escola dos beatos e foi elaborado con toda probabilidade nalgún mosteiro da área galega.
O 22 de xullo de 1892 leiteiras e regateiras do mercado de Pontevedra revólvense contra unha nova alza do imposto de consumos, negándose ao pago dos mesmos e impedindo o aceso a cidade. O conflito, que rematará coa morte dun home setenta anos e con varios feridos, enmárcase na vaga de protestos que percorre as comarcas galegas ao longo dese ano. A acción dos activistas republicanos e socialistas, nunha situación social e economicamente explosiva, será fundamental.
Dende que apareceran as guerras de relixión no Atlántico europeo, o reino de Galiza viuse envolto en sucesivos conflitos, onde as elites galegas daqueles tempos optaran por manter a aposta polo comercio atlántico con aquelas comunidades insulares que mantiñan afinidade na relixión. Estas comunidades estaban aínda sendo sometidas ao poder inglés, e Galiza outra vez máis, tomaría partido polos perdedores. Non foi este o caso de Portugal, que desde aquel entón viuse favorecido polo crecente dominio inglés do Atlántico, tecendo unha das alianzas que máis se prolongaron na historia europea.
Consuelo Rodríguez “Chelo” finou na noite desta cuarta feira a piques de cumprir os cen anos na súa casa de Ile de Ré en Franza, onde residía desde a súa fuxida ao exilio á volta de 1949. Segundo informou a Sermos Galiza o seu compañeiro de loita, o guerrilleiro do Bierzo Francisco Martínez “Quico” trátase "dunha grande perda para todos cantos loitaron pola democracia”.
O pontevedrés José Echeverria Novoa era gobernador de Bizkaia cando o golpe franquista. Rexeitou o cargo de lehendakari alegando que debía ser ocupado por un vasco. Foi, en 1930, un dos asinantes do Pacto de Lestrobe, polo que se creou a Federación Republicana Galega. Morreu en 1984 nos Estados Unidos, practicamente na indixencia.
Até cincocentas persoas xa confirmaron a súa participación na homenaxe nacional ás vítimas do fascismo que cada ano organiza a Iniciativa Galega pola Memoria na Illa de San Simón, antigo campo de concentración franquista, e que se realizará o vindeiro domingo 21 de xullo. Nesta edición denunciarase a “xustiza invertida” que ampara o legado franquista e reprime a quen denuncia os crimes e o espolio da familia Franco.
O BNG propuxera que o inmoble da rúa Benito Corbal e que acolle as oficinas de emprego, dunha trintana de colectivos e asociacións e as instalacións da Universidade de Vigo, levase o nome desta estradense que viviu 20 anos na cidade pontevedresa e sufriu persecución e exilio canda o seu compañeiro, Castelao.
“Acabo de ler un libro sensacional” escribiu o historiador hispanista Paul Preston en alusión á obra de Carlos Babío e Manuel Pérez Meirás. Un pazo, un caudillo, un espolio, onde ambos os autores estudan o roubo ao pobo pola familia Franco. Preston, reputado investigador dos crimes cometidos polo franquismo na guerra civil e na ditadura, recomenda a lectura da obra editada pola Fundación Galiza Sempre en 2017. “Para alguén que dubide da corrupción de Franco, o seu réxime e a súa familia é de lectura obrigatoria”.
Os campos de concentración facían parte dun plano preconcibido polos fascistas destinado a sementar o terror e a eliminar o adversario político. Articulados en función das necesidades políticas do réxime, a súa apertura veu condicionada polos acontecementos bélicos no conxunto peninsular. Achegamos nesta ocasión a crónica do centro de confinamento de Oia e dos presos políticos alí detidos. Eis un extracto da información publicada no número 353 do semanario en papel Sermos Galiza.
O 28 de xuño de 1984 os restos de Daniel Castelao chegaban a Santiago de Compostela no marco dunha operación política dirixida a lexitimar o réxime autonómico. Mentres o cadaleito do intelectual era conducido a San Domingos de Bonaval custodiado polos herdeiros políticos dos seus represores, os continuadores do seu proxecto político eran golpeados polas forzas da orde no entorno do mosteiro exclaustrado. A batalla evitou finalmente a manipulación do pensamento e da obra do galego máis senlleiro de todo o século XX.
Existen amplas comarcas da historia do territorio hoxe denominado Galiza aínda por percorrer. Por unha delas adentrouse o investigador Martín Fernández Calo: a historia política da Gallaecia. Estado, poder e estruturas políticas na Gallaecia. Séculos II a.C. - VIII d.C. (Blukk, 2019) é o libro que recolle os seus achados e conclusións.
Demostrou a capacidade de loita do pobo galego, a conciencia do espolio e da discriminación do país e o convencemento das súas fortalezas para valerse por si mesmo. Os sucesos vividos nos últimos días de xuño de 1931, que remataron coa proclamación da República galega en diversas cidades e vilas, superan a anécdota histórica para nos informar das potencialidades do país. Eis un extracto da información publicada ao respecto no número 352 do semanario en papel Sermos Galiza.
É outra expresión da dimensión internacional do Reino de Galiza, mesmo nun tempo político onde xa se iniciara o proceso de incorporación subordinada do país a Castela. Elaborado na segunda metade do século XIII na cidade británica de Hereford por Richard Haldingham e Richard Bello, signifícase pola súa gran precisión en relación con outras cartografías contemporáneas. Eis un extracto da peza publicada ao respeito no número 351 do semanario en papel Sermos Galiza.
Dirixida polo historiador Manuel Pazos, Obradoiro da História naceu en 1996 “co obxectivo de encher o baleiro cultural crónico da comarca de Ordes”. Máis de dúas décadas despois, o seu constante labor en defensa do patrimonio e pola recuperación da memoria histórica antifascista chegou a Portugal, concretamente a Lisboa.
Hai setenta anos púñase fin ao actuar da guerrilla na Mariña. O 21 de xuño de 1949 na bouza do Forcón, na Pena Grande de Silán, concello de Muras, un operativo da Garda Civil e da contrapartida asasinaba cinco loitadores antifascistas e daba por fechado o libro heroico da IV Agrupación nas terras mariñás.
Fai parte daquela xeración de ouro que alumeou o espertar cultural galego nas centurias do Baixo Imperio. A obra histórica de Idacio da Limia e o seu labor como representante dos sectores máis romanizados da oligarquía galega outórganlle un papel de relevo naquela Galiza en mudanzas do século V. Estamos, ao fin, diante doutro dos xigantes do que López Pereira dera en definir como a nosa primeira idade de ouro. Eis un extracto da peza, publicada no número 351 do semanario en papel Sermos Galiza.
Hai setenta anos, o 22 de xuño de 1949, eran asasinados pola acción dun infiltrado nos montes da Penacova en Remesar, Bóveda, os guerrilleiros Bernardo Álvarez Trabajo “O Gasta” e Manuel Fernández Soto “Coronel Benito”. Semanas máis tarde aparecía o cadáver de Elías López Armesto “O Paxariño”, o outro membro do comando que saíu mal ferido da emboscada.
A peripecia vital de Manuel González é sintomática da maneira en que o século XX, as súas contradicións e os seus horrores, as súas esperanzas e as súas posibilidades, cruzaron Galiza. Mestre de Soutolongo (Lalín), republicano, galeguista, pedagogo, depurado en 1936 e exiliado interior, a súa figura marcou “varias xeracións de mozos da parroquia”, segundo o historiador Manuel Igrexas.
Un dos últimos membros vivos da guerrilla antifranquista, Francisco Martínez, Quico, estará este sábado 22 de xuño en Lourenzá para honrar a memoria do Gardarríos e Antonia Díaz, asasinados polo franquismo en 1948. Será apenas un dos ingredientes do programa de actos da “homenaxe popular” organizada na Mariña para lembrar “a loita antifascista”.
Margery Kempe, inglesa nada cara a 1373 e moi dada a viaxar a calquera parte onde houber unha reliquia, embarcou en Bristol, en xullo de 1417, e após sete días de viaxe desembarcou na Coruña para continuar viaxe a Compostela. A viaxe de volta durou cinco días. En total estivo fóra vinte e seis días, catorce deles en Compostela durante os cais puido pregar á vontade e admirar a bela catedral.
Reivindicar “un símbolo da Terra” que “conxuga particularidades do patrimonio material e inmaterial” da Galiza é o declarado obxectivo do libro colectivo sobre o Panteón Real que vén de publicar o Concello de Compostela baixo a coordinación da asociación cultural O Galo. Cinco autoras e un poema de Otero Pedrayo conforman o volume.