Dende que apareceran as guerras de relixión no Atlántico europeo, o reino de Galiza viuse envolto en sucesivos conflitos, onde as elites galegas daqueles tempos optaran por manter a aposta polo comercio atlántico con aquelas comunidades insulares que mantiñan afinidade na relixión. Estas comunidades estaban aínda sendo sometidas ao poder inglés, e Galiza outra vez máis, tomaría partido polos perdedores. Non foi este o caso de Portugal, que desde aquel entón viuse favorecido polo crecente dominio inglés do Atlántico, tecendo unha das alianzas que máis se prolongaron na historia europea.

Co nome de “Plan General de Colonización de la Tierra Llana”, o goberno franquista instalou 189 familias de colonos en Matodoso, Arneiro, Veiga de Pumar e A Espiñeira co obxectivo de reordenar as terras e introducir a mecanización na agricultura.

Consuelo Rodríguez “Chelo” finou na noite desta cuarta feira a piques de cumprir os cen anos na súa casa de Ile de Ré en Franza, onde residía desde a súa fuxida ao exilio á volta de 1949. Segundo informou a Sermos Galiza o seu compañeiro de loita, o guerrilleiro do Bierzo Francisco Martínez “Quico” trátase "dunha grande perda para todos cantos loitaron pola democracia”.

O pontevedrés José Echeverria Novoa era gobernador de Bizkaia cando o golpe franquista. Rexeitou o cargo de lehendakari alegando que debía ser ocupado por un vasco. Foi, en 1930, un dos asinantes do Pacto de Lestrobe, polo que se creou a Federación Republicana Galega. Morreu en 1984 nos Estados Unidos, practicamente na indixencia.

Até cincocentas persoas xa confirmaron a súa participación na homenaxe nacional ás vítimas do fascismo que cada ano organiza a Iniciativa Galega pola Memoria na Illa de San Simón, antigo campo de concentración franquista, e que se realizará o vindeiro domingo 21 de xullo. Nesta edición denunciarase a “xustiza invertida” que ampara o legado franquista e reprime a quen denuncia os crimes e o espolio da familia Franco.

Forma na lexión daquelas xentes de sotana que viviron para mallar nos seus. Sometidos a cuestión os seus privilexios non dubidaron en botar man do ferro para escribir a lei que lles conviña. Protexidos pola paz dos homes na terra afirmada na Constitución de 1978 as súas vítimas agardan xustiza.

O BNG propuxera que o inmoble da rúa Benito Corbal e que acolle as oficinas de emprego, dunha trintana de colectivos e asociacións e as instalacións da Universidade de Vigo, levase o nome desta estradense que viviu 20 anos na cidade pontevedresa e sufriu persecución e exilio canda o seu compañeiro, Castelao.

“Acabo de ler un libro sensacional” escribiu o historiador hispanista Paul Preston en alusión á obra de Carlos Babío e Manuel Pérez Meirás. Un pazo, un caudillo, un espolio, onde ambos os autores estudan o roubo ao pobo pola familia Franco. Preston, reputado investigador dos crimes cometidos polo franquismo na guerra civil e na ditadura, recomenda a lectura da obra editada pola Fundación Galiza Sempre en 2017. “Para alguén que dubide da corrupción de Franco, o seu réxime e a súa familia é de lectura obrigatoria”.

Carlos Babío, coautor de “Meirás: un pazo, un caudillo, un espolio”, a peza clave na demanda contra os Franco, valora nesta entrevista a demanda da Avogacía Xeral do Estado contra os herdeiros do ditador.

Os campos de concentración facían parte dun plano preconcibido polos fascistas destinado a sementar o terror e a eliminar o adversario político. Articulados en función das necesidades políticas do réxime, a súa apertura veu condicionada polos acontecementos bélicos no conxunto peninsular. Achegamos nesta ocasión a crónica do centro de confinamento de Oia e dos presos políticos alí detidos. Eis un extracto da información publicada no número 353 do semanario en papel Sermos Galiza.

Fai parte do malfadado da historia rebelde da Galiza e por iso non existe. Perdeuse canda as súas irmáns de Quiroga, Monforte de Lemos, Palas de Rei, Ribas de Sil ou A Estrada e con ela a memoria da Galiza viva e insubmisa do sexenio. Traemos ao presente os doce mártires de Baíñas.

Durante séculos as reliquias, esas partes dun corpo santo, ou de obxectos que estiveron en contacto con el, foron obxecto de veneración. E fonte de poder.

O 28 de xuño de 1984 os restos de Daniel Castelao chegaban a Santiago de Compostela no marco dunha operación política dirixida a lexitimar o réxime autonómico. Mentres o cadaleito do intelectual era conducido a San Domingos de Bonaval custodiado polos herdeiros políticos dos seus represores, os continuadores do seu proxecto político eran golpeados polas forzas da orde no entorno do mosteiro exclaustrado. A batalla evitou finalmente a manipulación do pensamento e da obra do galego máis senlleiro de todo o século XX.

Existen amplas comarcas da historia do territorio hoxe denominado Galiza aínda por percorrer. Por unha delas adentrouse o investigador Martín Fernández Calo: a historia política da Gallaecia. Estado, poder e estruturas políticas na Gallaecia. Séculos II a.C. - VIII d.C. (Blukk, 2019) é o libro que recolle os seus achados e conclusións.

Demostrou a capacidade de loita do pobo galego, a conciencia do espolio e da discriminación do país e o convencemento das súas fortalezas para valerse por si mesmo. Os sucesos vividos nos últimos días de xuño de 1931, que remataron coa proclamación da República galega en diversas cidades e vilas, superan a anécdota histórica para nos informar das potencialidades do país. Eis un extracto da información publicada ao respecto no número 352 do semanario en papel Sermos Galiza.

O pasado 23 de xuño falecía na Habana, a consecuencia dun problema pulmonar que arrastraba desde había un ano, o revolucionario galego Óscar Fernández Mel, guerrilleiro na Sierra Maestra, compañeiro do Che no Congo e alcalde da cidade da Habana durante máis dunha década.

É outra expresión da dimensión internacional do Reino de Galiza, mesmo nun tempo político onde xa se iniciara o proceso de incorporación subordinada do país a Castela. Elaborado na segunda metade do século XIII na cidade británica de Hereford por Richard Haldingham e Richard Bello, signifícase pola súa gran precisión en relación con outras cartografías contemporáneas. Eis un extracto da peza publicada ao respeito no número 351 do semanario en papel Sermos Galiza.

Dirixida polo historiador Manuel Pazos, Obradoiro da História naceu en 1996 “co obxectivo de encher o baleiro cultural crónico da comarca de Ordes”. Máis de dúas décadas despois, o seu constante labor en defensa do patrimonio e pola recuperación da memoria histórica antifascista chegou a Portugal, concretamente a Lisboa.

Hai setenta anos púñase fin ao actuar da guerrilla na Mariña. O 21 de xuño de 1949 na bouza do Forcón, na Pena Grande de Silán, concello de Muras, un operativo da Garda Civil e da contrapartida asasinaba cinco loitadores antifascistas e daba por fechado o libro heroico da IV Agrupación nas terras mariñás.

Fai parte daquela xeración de ouro que alumeou o espertar cultural galego nas centurias do Baixo Imperio. A obra histórica de Idacio da Limia e o seu labor como representante dos sectores máis romanizados da oligarquía galega outórganlle un papel de relevo naquela Galiza en mudanzas do século V. Estamos, ao fin, diante doutro dos xigantes do que López Pereira dera en definir como a nosa primeira idade de ouro. Eis un extracto da peza, publicada no número 351 do semanario en papel Sermos Galiza.

Hai setenta anos, o 22 de xuño de 1949, eran asasinados pola acción dun infiltrado nos montes da Penacova en Remesar, Bóveda, os guerrilleiros Bernardo Álvarez Trabajo “O Gasta” e Manuel Fernández Soto “Coronel Benito”. Semanas máis tarde aparecía o cadáver de Elías López Armesto “O Paxariño”, o outro membro do comando que saíu mal ferido da emboscada.

A peripecia vital de Manuel González é sintomática da maneira en que o século XX, as súas contradicións e os seus horrores, as súas esperanzas e as súas posibilidades, cruzaron Galiza. Mestre de Soutolongo (Lalín), republicano, galeguista, pedagogo, depurado en 1936 e exiliado interior, a súa figura marcou “varias xeracións de mozos da parroquia”, segundo o historiador Manuel Igrexas.

Un dos últimos membros vivos da guerrilla antifranquista, Francisco Martínez, Quico, estará este sábado 22 de xuño en Lourenzá para honrar a memoria do Gardarríos e Antonia Díaz, asasinados polo franquismo en 1948. Será apenas un dos ingredientes do programa de actos da “homenaxe popular” organizada na Mariña para lembrar “a loita antifascista”.

Margery Kempe, inglesa nada cara a 1373 e moi dada a viaxar a calquera parte onde houber unha reliquia, embarcou en Bristol, en xullo de 1417, e após sete días de viaxe desembarcou na Coruña para continuar viaxe a Compostela. A viaxe de volta durou cinco días. En total estivo fóra vinte e seis días, catorce deles en Compostela durante os cais puido pregar á vontade e admirar a bela catedral.

Reivindicar “un símbolo da Terra” que “conxuga particularidades do patrimonio material e inmaterial” da Galiza é o declarado obxectivo do libro colectivo sobre o Panteón Real que vén de publicar o Concello de Compostela baixo a coordinación da asociación cultural O Galo. Cinco autoras e un poema de Otero Pedrayo conforman o volume.

O 22 de xuño homenaxeamos nas localidades de Vilanova de Lourenzá e Mondoñedo os loitadores antifascistas Luís Trigo Chao, O Gardarríos e Antonia Díaz Pérez, asasinados polo franquismo na madrugada do 24 ao 25 de xuño de 1948. A súa traxectoria militante ao servizo da causa dos máis, a loita firma contra o fascismo nunhas condicións de clandestinidade e as circunstancias da súa morte a mans dos corpos represivos da ditadura abondan para explicar as razóns dun acto que rescata para a esfera pública a memoria resistente de centos de xeracións de mariñaos.

Era apenas un feixe de papeis de diversa condición: “Notas, retallos, textos escritos a man aproveitando a envoltura de paquetes de tabaco (picadura), mesmo papeletas do referendo do Estatuto de 1936”. Gardaban unha memoria insólita e terríbel, a de Manuel González Fresco, fuxido ao monte na segunda metade de 1936. Con eles, o xornalista Víctor Freixanes compuxo hai 40 anos un título pioneiro, hoxe de culto e reeditado logo de anos fóra das librarías: O Fresco. Memorias dun fuxido (1936) (Xerais).

Resgatamos, a través de imaxes, a figura de María Dolores Jaso Ramírez, sor María Ángeles, máis coñecida como Lolita Jaso, unha das persoas que mellor representou a ética sobre a represaliada cidade de Tui, onde nacera en 1923. Eis un extracto da peza publicada no número 350 do semanario en papel Sermos Galiza.

Fanse 850 anos do Foro de Pontevedra, un documento medieval do ano 1169 que recoñece a vila do Lérez coma tal e que foi de fulcral relevancia para o seu desenvolvemento e florecemento.

Richard Ford foi un viaxeiro inglés que residiu tres anos en España, fundamentalmente en Sevilla e Granada, e que en 1832 visitou Galiza. Nas súas viaxes, ademais de tomar notas coas que publicou, en 1845 o libro Manual para viaxeiros por...